Wat is een biologisch geneesmiddel en wat is een biosimilair?
Waarom een specifieke aanpak voor biosimilairen?
Biosimilairen en geneesmiddelenbewaking
Switching en substitutie van biologische geneesmiddelen
Switching van biologische geneesmiddelen
Substitutie van biologische geneesmiddelen
Biosimilairen met een vergunning voor het in de handel brengen in Europa
Vragen en antwoorden over biosimilairen
Meer informatie
Wat is een biologisch geneesmiddel en wat is een biosimilair?
Een biologisch geneesmiddel, of biological, is een geneesmiddel waarvan de werkzame stof afkomstig is van een levend organisme.
Een biosimilair is een biologisch geneesmiddel dat een versie van de werkzame stof van een origineel biologisch geneesmiddel (referentiegeneesmiddel) bevat dat al in de Europese Economische Ruimte (EER) is toegelaten. De overeenkomst met het referentiegeneesmiddel in termen van kwaliteitskenmerken, biologische activiteit, veiligheid (inclusief immunogeniciteit) en doeltreffendheid moet worden aangetoond op basis van een uitgebreide vergelijkende studie.
De Europese wetgeving voorziet sinds 2006 in een wettelijk kader voor biosimilaire geneesmiddelen en het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) is verantwoordelijk voor de evaluatie van het merendeel van de aanvragen om biosimilairen op de markt te brengen in de Europese Unie (EU).
Het concept en de methodologie van het vergelijkend onderzoek staan in de richtsnoeren van het Europees Geneesmiddelenbureau. Deze richtsnoeren bevatten algemene en meer specifieke aanbevelingen, rekening houdend met de biologische referentie-eigenschappen van het betrokken biologisch product (zie EMA-richtsnoeren en vraag-antwoorddocument van de Europese Commissie).
Waarom een specifieke aanpak voor biosimilairen?
Een biosimilair wordt niet beschouwd als een generiek van een biologisch geneesmiddel. Dit is voornamelijk omdat de natuurlijke variabiliteit en de complexere fabricatie van biologische geneesmiddelen geen exacte replicatie van de moleculaire microheterogeniteit mogelijk maken.
Voor de fabricatie van bio(techno)logische geneesmiddelen wordt gebruik gemaakt van levende biologische systemen. Heterogeniteit en complexiteit zijn inherent aan de aard van biologische producten en hun productieproces. Het proces (en bijgevolg het eindproduct) is zeer onderhevig aan veranderingen in het productieproces (bereiding, zuivering, formulering, enz.). Twee productieprocessen die onafhankelijk van elkaar ontwikkeld zijn voor hetzelfde geneesmiddel kunnen bijgevolg leiden tot gelijkaardige, maar nooit tot identieke biologische geneesmiddelen.
De werkzame stof van een biosimilair geneesmiddel en die van het referentiegeneesmiddel zijn in feite dezelfde biologische stof, hoewel er kleine verschillen kunnen zijn die te wijten zijn aan de complexiteit van de gebruikte productiemethodes. Net als het referentiegeneesmiddel zal het biosimilair geneesmiddel een bepaalde natuurlijke variabiliteit vertonen. Een biosimilair wordt pas goedgekeurd als met voldoende zekerheid kan worden gesteld dat de variabiliteit en de verschillen met het referentiegeneesmiddel geen relevante impact zullen hebben op de veiligheid en doeltreffendheid.
De twee geneesmiddelen zullen in detail met elkaar worden vergeleken. Deze vergelijking omvat een gefaseerd proces op maat, waarbij eerst de structuur, biologische activiteit en kwaliteit worden vergeleken. Als deze voldoende vergelijkbaar zijn, kunnen nadien de veiligheid en doeltreffendheid worden vergeleken. Aangezien het referentiegeneesmiddel al meerdere jaren toegelaten is in de EER en het klinisch voordeel is bewezen, moeten sommige onderzoeken die voor het referentiegeneesmiddel werden uitgevoerd, niet worden herhaald.
Het aantal en de reikwijdte van die onderzoeken hangen af van de resultaten van de vorige stappen in het proces en de richtsnoeren die het EMA heeft opgesteld. De resultaten van deze onderzoeken worden verstrekt in de niet-klinische en klinische delen van de aanvraag van een vergunning voor het in de handel brengen, die minder uitgebreid zullen zijn dan die voor het referentiegeneesmiddel.
Samengevat is het belangrijkste deel van de beoordeling de vergelijkbaarheid tussen de biosimilair en het referentiegeneesmiddel, waarin moet worden aangetoond dat er geen bewijs is voor verschillen die op therapeutisch vlak relevant zijn.
Als de biosimilairiteit is aangetoond voor een indicatie, is extrapolatie naar andere indicaties van het referentiegeneesmiddel aanvaardbaar met een adequate wetenschappelijke onderbouwing.
Biosimilairen en geneesmiddelenbewaking
Zoals voor alle andere geneesmiddelen, wordt de veiligheid van biologische en biosimilaire geneesmiddelen voortdurend gecontroleerd zodra de vergunning voor het in de handel brengen is verleend.
Voor elke nieuwe vergunning voor het in de handel brengen van een geneesmiddel wordt een risicobeheerprogramma (Risk Management Plan - RMP) opgesteld en een adequaat geneesmiddelenbewakingssysteem geïmplementeerd. Dit systeem maakt het mogelijk om continu toe te zien op de veiligheid van het geneesmiddel dat in de handel wordt gebracht. Het risicobeheerprogramma wordt op Europees niveau ingevoerd en goedgekeurd. Eventuele bijkomende risicobeperkende activiteiten zijn een nationale aangelegenheid.
Aangezien de immunogeniciteitsgegevens (het vermogen van een stof om een specifieke immuunrespons te veroorzaken) van het biologische referentiegeneesmiddel niet kunnen worden geëxtrapoleerd en toegepast op de biosimilair, dient er bijzondere aandacht te worden besteed aan immunogene reacties in het kader van het gebruik van biologische geneesmiddelen en biosimilairen. Daarom is het belangrijk dat dezelfde analyses worden gebruikt in de vergelijkende immunogeniciteitsproeven tussen de biosimilair en zijn referentiegeneesmiddel. Biosimilairen kunnen niet worden goedgekeurd als er een verhoogd risico van immunogeniciteit is waargenomen.
Als u vermoedt dat u een bijwerking van uw geneesmiddel hebt, meld dit dan aan uw arts, apotheker of verpleegkundige. U mag bijwerkingen ook rechtstreeks aan het FAGG melden. De identificatie van de biologische of biosimilaire geneesmiddelen is zeer belangrijk wanneer u bijwerkingen meldt.
Alle vermoedelijke bijwerkingen van geneesmiddelen met een vergunning in de Europese Unie zijn beschikbaar in de EudraVigilance-database.
Switching en substitutie van biologische geneesmiddelen
Voor één biologisch referentiegeneesmiddel kunnen er vele biosimilairen bestaan. Omdat verschillende biosimilairen van een referentiegeneesmiddel vaak afzonderlijk met het referentiegeneesmiddel worden vergeleken, is er geen informatie beschikbaar over de vergelijkbaarheid tussen die biosimilairen.
Substitueerbaarheid betekent een geneesmiddel vervangen door een ander waarvan verwacht wordt dat het hetzelfde klinisch effect heeft. Dit kan inhouden dat een referentiegeneesmiddel door zijn biosimilair wordt vervangen (of vice versa) of dat een biosimilair wordt vervangen door een andere biosimilair van hetzelfde referentiegeneesmiddel. Als zo'n verandering op initiatief van een arts gebeurt, is er sprake van een 'switch'. Als de apotheker de verandering doorvoert zonder met de voorschrijver te overleggen, heet die verandering 'substitutie'.
- Switching van biologische geneesmiddelen
Uit de gegevens die tot nu toe uit de praktijk en uit onderzoeken zijn verzameld, blijkt dat het vervangen van een biologisch referentiegeneesmiddel door zijn biosimilair, van een biosimilair door een andere biosimilair van hetzelfde referentiegeneesmiddel en van een biosimilair door zijn referentiegeneesmiddel veilig is. Daarom hebben het EMA en het netwerk van de directeuren van de Europese geneesmiddelenautoriteiten (Heads of Medicines Agencies, HMA) benadrukt dat biosimilairen die in de Europese Unie zijn goedgekeurd, vanuit wetenschappelijk oogpunt verwisselbaar zijn; dit betekent dat een biosimilair gebruikt kan worden in plaats van het referentieproduct, of omgekeerd. Een biosimilair kan evenzo worden gebruikt in plaats van een andere biosimilair van hetzelfde referentieproduct. Switching mag alleen plaatsvinden na zorgvuldige bestudering van de productinformatie.
De beslissing om switching en substitutie van het biologisch referentiegeneesmiddel en de biosimilair al dan niet toe te staan, wordt evenwel op nationaal niveau genomen.
Als de voorschrijver beslist om van het ene op het andere product over te stappen (origineel/origineel, origineel/biosimilair, biosimilair/origineel of biosimilair/biosimilair, ook "switching" genoemd), moet dit gepaard gaan met de nodige follow-up en moet de wijziging correct worden geregistreerd.
Het FAGG adviseert om het voorschrijven op stofnaam (VOS) niet toe te passen op biologische geneesmiddelen. Het uitsluiten van VOS-voorschriften vermijdt dat er verschillende switches plaatsvinden zonder opvolging door de voorschrijver.
- Substitutie van biologische geneesmiddelen
Substitutie is het afleveren van een geneesmiddel in plaats van een ander gelijkwaardig en verwisselbaar geneesmiddel in de apotheek zonder overleg met de voorschrijver.
Deze vorm van substitutie is in België niet toegelaten voor biologische geneesmiddelen (inclusief biosimilairen).
Biosimilairen met een vergunning voor het in de handel brengen in Europa
Een lijst van alle toegelaten biosimilairen in de Europese Unie is beschikbaar op de EMA-website.
De wetenschappelijke discussie voor elk medisch product dat via de gecentraliseerde procedure is geregistreerd, is vrij beschikbaar in de vorm van een Europees beoordelingsrapport (European Public Assessment Report - EPAR) (op de website van het EMA). Biosimilairen kunnen ook worden geregistreerd via andere registratieprocedures (nationale procedure, procedure van wederzijdse erkenning, gedecentraliseerde procedure) als het gaat om een biologisch geneesmiddel dat niet noodzakelijk de gecentraliseerde procedure volgt.
Bezoek de website van het Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie voor informatie over de biosimilairen die in België op de markt zijn.
Vragen en antwoorden
- Wat is een biologisch geneesmiddel?
Biologische geneesmiddelen bevatten werkzame stoffen van biologische oorsprong (van mensen, dieren, bacteriën). Werkzame stoffen (bijvoorbeeld eiwitten) van biologische geneesmiddelen zijn meestal groter en complexer dan die van niet-biologische geneesmiddelen. Biologische geneesmiddelen worden vaak gebruikt voor een brede waaier van ziekten.
- Wat is een biosimilair geneesmiddel?
Een biosimilair is een biologisch geneesmiddel dat in hoge mate gelijkwaardig is aan een ander biologisch geneesmiddel dat reeds is goedgekeurd in de Europese Unie (het "referentieproduct"). Een biosimilair kan kleine verschillen vertonen in de kwaliteitseigenschappen van de werkzame stof in vergelijking met het referentieproduct, maar uit adequate testen is gebleken dat deze verschillen de doeltreffendheid en veiligheid (bijwerkingen) van de biosimilair niet beïnvloeden.
- Zijn biosimilairen hetzelfde als generische geneesmiddelen?
Een biosimilair kan kleine verschillen vertonen in de kwaliteitseigenschappen van de werkzame stof in vergelijking met het referentieproduct. Door de variabiliteit in de werkzame stof worden biosimilairen niet beschouwd als generieken van een biologisch geneesmiddel.
- Is een biosimilair geneesmiddel even doeltreffend als het biologisch referentiegeneesmiddel?
Ja. Een biosimilair geneesmiddel is getest om zeker te zijn dat het even doeltreffend is als het biologisch referentiegeneesmiddel.
- Is een biosimilair geneesmiddel even veilig als het biologisch referentiegeneesmiddel?
Ja. Een biosimilair is even veilig als het biologisch referentiegeneesmiddel. Een biosimilair mag niet meer bijwerkingen hebben dan zijn referentiegeneesmiddel.
Het is belangrijk om te weten dat alle geneesmiddelen bijwerkingen kunnen hebben. Als u vragen heeft over bijwerkingen, spreek erover met uw arts, verpleegkundige of apotheker.
- Heeft een biosimilair dezelfde kwaliteit als het biologisch referentiegeneesmiddel?
Ja. Biosimilairen worden goedgekeurd volgens dezelfde normen van farmaceutische kwaliteit, veiligheid en doeltreffendheid die voor alle biologische geneesmiddelen gelden. Bijgevolg heeft een biosimilair dezelfde kwaliteit als het biologisch referentiegeneesmiddel.
- Hoe weet ik of een biosimilair werd voorgeschreven?
U kunt dit altijd vragen aan uw arts, verpleegkundige of apotheker. Bovendien is een lijst van biosimilairen die goedgekeurd zijn door de Europese Commissie beschikbaar op de EMA-website.
- Wat moet u doen als u bijwerkingen ervaart?
Als u vermoedt dat u een bijwerking van uw geneesmiddel hebt, meld dit dan aan uw arts, apotheker of verpleegkundige. U mag bijwerkingen ook rechtstreeks aan het FAGG melden.
Wanneer u een bijwerking meldt, tracht dan de merknaam en het lotnummer van het geneesmiddel te vermelden als u ze kent. U kunt het lotnummer vinden op de verpakking. Dit helpt om de melding aan het juiste geneesmiddel te linken.
- Zijn er voordelen als een biosimilair geneesmiddel wordt voorgeschreven?
Biologische geneesmiddelen hebben de behandeling van heel wat ernstige ziekten veranderd en verbeterd. Biologische geneesmiddelen zijn meestal zeer duur, maar biosimilairen moedigen de concurrentie aan en kunnen de kostprijs van biologische geneesmiddelen verlagen. Dat betekent dat het gezondheidszorgsysteem geld kan besparen en efficiënter kan zijn.
- Wat moet ik weten over het biologisch geneesmiddel dat ik inneem?
U moet de merknaam van uw geneesmiddel kennen. Biologische geneesmiddelen met verschillende merknamen zijn niet identiek, zelfs als de naam van de werkzame stof dezelfde is. Als u de merknaam kent, kunt u bijwerkingen voor het juiste geneesmiddel melden. Het heeft ook tot gevolg dat uw geneesmiddel niet per vergissing vervangen wordt door een ander merk.
Het is ook zeer belangrijk dat u de patiëntenbijsluiter die in de verpakking zit aandachtig leest. Neem contact op met uw arts, verpleegkundige of apotheker als u vragen hebt.
Meer informatie
- Informatie over biosimilairen (voor patiënten en gezondheidszorgbeoefenaars) op de website van het EMA met een informatiegids voor gezondheidszorgbeoefenaars en voor patiënten (met een video)
- De gids van de Europese Commissie voor patiënten (inclusief Q&A).
- De richtsnoeren van het EMA over biosimilairen.