Menselijk lichaamsmateriaal doneren na overlijden

In België stelt de wet de regels vast voor het verwijderen van organen of andere menselijke lichaamsmateriaal na de dood van een persoon. Iedereen in België wordt verondersteld een potentiële donor te zijn. Iedereen heeft wel het recht om zich hiertegen te verzetten, maar ook om te bevestigen dat hij of zij als donor wil zijn. Dit kan gebeuren door naasten (familie, vrienden) op de hoogte te brengen van de keuze, maar kan ook worden geregistreerd in een databank die in geval van overlijden zal worden geraadpleegd vóór een eventuele verwijdering plaatsvindt. Iedereen kan bovendien op elk moment van keuze veranderen en een nieuwe verklaring laten registreren.

Nieuwe modaliteiten sinds 1 juli 2020
De wetgeving over de modaliteiten voor de registratie van wilsverklaringen in de centrale databank werd in 2019 gewijzigd. In het verleden konden personen hun wens over orgaandonatie of donatie van ander menselijk lichaamsmateriaal registreren door naar het gemeentebestuur te gaan. Alleen de gemeente waar u woont, had de toegang om uw verklaring in de centrale databank te registreren.

Sinds 1 juli 2020 is dat veranderd. U kunt nog altijd aan uw gemeente vragen om uw verklaring te registreren, maar u kunt ook uw behandelde arts vragen om het voor u te doen of u kunt het zelf doen, online, via het portaal www.mijngezondheid.belgie.be.

Vier soorten van afname
U kunt uw wensen voor vier situaties kenbaar maken.

  • Orgaandonatie voor transplantatie
    Hierbij worden één of meer organen zoals lever, nieren, longen, hart en alvleesklier verwijderd om ze te transplanteren bij een andere persoon die op een orgaan wacht.
  • Donatie van andere soorten menselijk lichaamsmateriaal zoals huid, kraakbeen, pezen, hartkleppen en slagaders. Dit materiaal wordt dan gebruikt om:
    • te worden getransplanteerd bij een andere persoon van wie de gezondheidstoestand dat vereist. Dit kan gaan om een huidtransplantatie voor een persoon met ernstige brandwonden, een hoornvliestransplantatie voor een persoon met een visuele beperking, een hartkleptransplantatie voor een persoon met hartproblemen;
    • nieuwe behandelingen of geneesmiddelen te produceren om bepaalde ziektes te genezen, zoals de ziekte van Alzheimer of bepaalde kankers. In dit geval spreken we van innovatieve therapieën;
    • onderzoek in het domein van de geneeskunde vooruit te helpen. Zo wordt een tumor, ganglion of kwab uit een zieke lever verwijderd en nadien door onderzoekers geanalyseerd om de oorzaken van een ziekte te identificeren en te zoeken naar nieuwe behandelingen.

Of u nu voor of tegen bent, registreer uw voorkeuren
Voor deze vier situaties bepaalt de wet dat elke persoon na zijn of haar overlijden bij verstek als potentiële donor wordt beschouwd. Als u geen andere keuze heeft gemaakt, wordt u daarom in de centrale databank geregistreerd als iemand met een veronderstelde toestemming.
U kunt zich verzetten tegen bepaalde vormen van verwijdering of juist aangeven dat u er voorstander van bent.
Als u een eerder gedane verklaring intrekt zonder een nieuwe keuze te maken, wordt u opnieuw beschouwd als iemand met veronderstelde toestemming.

Wie kan zijn of haar keuze laten registreren?
Alle personen die in België wonen en in staat worden geacht hun wil te uiten kunnen hun keuze laten registreren. Dit gaat zowel om personen die zijn ingeschreven op het bevolkingsregister, als om personen die ten minste zes maanden op het vreemdelingenregister staan ingeschreven.

Voor een minderjarige of een volwassene die niet in staat is om te beslissen, kan zijn of haar wettelijke vertegenwoordiger, via zijn of haar gemeente of via zijn of haar behandelde arts, zich verzetten tegen de verwijdering van organen of van menselijk lichaamsmateriaal. Voor een minderjarige blijft dit verzet geldig, mits zijn of haar wettelijke vertegenwoordiger het niet intrekt, totdat hij of zij meerderjarig is. Op dat moment zal hij of zij zelf zijn keuzes moeten maken, als hij of zij dat wil.

Alleen u kunt die keuzes voor uzelf maken
Om ervoor te zorgen dat niemand zich in uw plaats kan uitdrukken of uw verklaring kan wijzigen zonder uw toestemming, zal u uw elektronische identiteitskaart moeten gebruiken om verbinding te maken met de centrale databank via het portaal MijnGezondheid.be.

Laatste update op 12/12/2023